Bạn không thể tránh được những tranh chấp và bất đồng ý kiến với người khác trong cuộc sống hằng ngày. Dù muốn hay không muốn, bạn cũng sẽ gặp phải những ý kiến, lối tư duy khác với bạn, thậm chí còn trái ngược. Bạn có bao giờ tự đặt câu hỏi mình sẽ làm gì nếu có mâu thuẫn, xung đột xảy ra? Bạn đã từng được nghe đến kỹ năng “ giải quyết vấn đề và xung đột” ở đâu đó chưa?
Hôm ngày 20/4/2021 phối hợp cùng với trường đại học Sư Phạm Kỹ Thuật TP Hồ Chí Minh, Viện Ứng dụng Khoa học Tâm lí – Giáo dục thực hiện báo cáo chuyên đề nhằm giúp các sinh viên có cơ hội trang bị thêm cho mình một kỹ năng sống bổ ích và thiết thực. Dưới sự trình bày của báo cáo viên Trịnh Văn Sơn, các bạn sinh viên đã hiểu sâu sắc hơn về nội dung cũng như ý nghĩa của “kỹ năng giải quyết vấn đề và xung đột”.
Khái niệm
Theo báo cáo viên: xung đột là “tình trạng không tương thích về ý tưởng giữa hai hoặc nhiều bên hoặc cá nhân”. Xung đột có thể hiểu là sự đối lập về những nhu cầu, giá trị và lợi ích giữa các cá nhân hay nhóm, tổ chức. Xung đột có thể là nội tại (trong bản thân) cá nhân hay nói đơn giản là những mâu thuẫn trong suy nghĩ. Ví dụ như bạn vừa muốn ăn đêm lại vừa muốn giảm cân.
Các loại xung đột
Từ khái niệm trên ta thấy rằng xã hội luôn tồn tại song song ba loại xung đột: xung đột nhóm, xung đột cá nhân và xung đột văn hóa – chủng tộc – tín ngưỡng – tôn giáo:
Toàn cảnh chuyên đề tại hội trường với sự tham gia đông đảo của các bạn sinh viên
Xung đột nhóm
Xung đột nhóm, tổ chức, hoặc xung đột nơi làm việc, là một trạng thái bất hòa gây ra bởi sự đối lập thực tế hoặc nhận thức về nhu cầu, giá trị và lợi ích giữa những người làm việc cùng nhau, không thể tránh khỏi khi quyền lực cá nhân và nhóm bị ảnh hưởng. Nhóm càng có số lượng thành viên nhiều thì khả năng xảy ra xung đột càng cao. Và đó dường như là điều tất yếu dù là xung đột lớn hay nhỏ.
Nhắc đến xung đột trong các tổ chức, hội, nhóm chúng ta dễ dàng thấy rằng nguyên nhân cụ thể là do tranh chấp về cách phân chia doanh thu, mâu thuẫn trong cách thức thực hiện công việc, bất đồng về thẩm quyền giữa các cá nhân, phòng ban, và giữa các công đoàn và quản lý. Bên cạnh đó là tồn tại các nguyên nhân tiềm ẩn nhưng không kém phần quan trọng khác có thể kể đến là sự ganh đua, đố kị, đụng độ nhân cách, cũng như giành phần quan trọng, quyền lực và ưu ái về mình. Nói chung, vì lợi ích nào đó có thể là vô hình hay hữu hình mà tạo nên các cuộc xung đột, các vấn đề nan giải.
Theo FSAO của Đại học Boston, "Nguyên nhân của xung đột nơi làm việc có thể là do sự khác biệt về tính cách hoặc phong cách và các vấn đề cá nhân như lạm dụng chất gây nghiện, vấn đề chăm sóc trẻ em và các vấn đề gia đình cũng có thể đóng góp". Nói một cách dễ hiểu là xung đột cá nhân điểm mấu chốt hình thành nên xung đột tập thể.
Xung đột cá nhân
Về xung đột cá nhân (xung đột nội tâm), ta có thể định nghĩa rằng Xung đột nội tâm là một mâu thuẫn khó giải quyết xảy ra trong một người. Xung đột tâm lý cá nhân được cá nhân trải qua như một vấn đề nghiêm trọng của nội dung tâm lý, đòi hỏi phải giải quyết sớm. Một người dễ bị xung đột nội tâm hơn khi thế giới nội tâm của anh ta phức tạp, cảm giác về giá trị và khả năng hướng nội được phát triển.
Xung đột cá nhân còn có thể hiểu là xung đột giữa người với người. Từ đó dẫn đến xung đột trong nội bộ.
C. Rogers tin rằng: “sự xuất hiện của một cuộc xung đột nội bộ là do sự không nhất quán của hình ảnh bản thân và sự hiểu biết về lý tưởng của tôi”. Ông đã bị thuyết phục rằng một sự không phù hợp như vậy có thể gây ra rối loạn tâm thần nghiêm trọng.
Xung đột nội bộ phát sinh với sự hiện diện của những mâu thuẫn sau đây:
Giữa chuẩn mực xã hội và nhu cầu;
Sự không phù hợp giữa nhu cầu, động cơ, lợi ích;
Đối đầu với các vai trò xã hội, áp lực, gánh nặng cuộc sống;
Các yếu tố bên ngoài kích thích sự xuất hiện của đối đầu cá nhân là do: địa vị cá nhân trong nhóm, tổ chức và xã hội.
Báo cáo viên Trịnh Văn Sơn trình bày nội dung chuyên đề
Xung đột văn hóa – chủng tộc – tín ngưỡng – tôn giáo
Bước qua một loại xung đột mới, báo cáo viên Trịnh Văn Sơn đưa các bạn sinh viên đến một câu chuyện khác về một loại xung đột cũng đã tồn tại từ rất lâu và có tầm ảnh hưởng lớn đến nhân loại, đến nhiều khía cạnh của xã hội: xung đột văn hóa – chủng tộc – tín ngưỡng – tôn giáo. Dưới sự giảng giải của báo cáo viên, xung đột này có thể hiểu là một loại xung đột có thể xảy ra khi các giá trị văn hóa và tín ngưỡng khác nhau đối đầu với nhau mỗi dân tộc, tộc người đều có nền văn hóa và một bản sắc dân tộc riêng. Sự xung đột này được biểu hiện với nhiều hình thức, nhiều cấp độ khác nhau. Thấp nhất có thể kể đến là kì thị, phân biệt đối xử với nhau và mức độ nghiêm trọng cao nhất là “Chiến tranh văn hóa” (The Culture cold war). Loại xung đột này không chỉ ảnh hưởng đến một cá nhân, một tổ chức mà ảnh hưởng đến cả sự phát triển của cả kinh tế, xã hội. Ví dụ năm 2002, các cuộc tàn sát lẫn nhau tồi tệ nhất trong vòng một thập kỷ qua giữa những người theo Ấn giáo và những người Hồi giáo tại Ấn Độ đã tạm lắng dịu vào cuối tuần qua, với con số người chết đã tăng lên đến 485 người.
Kỹ năng giải quyết xung đột, vấn đề:
Tìm ra nguyên nhân gây ra xung đột:
Nguyên nhân là điểm mấu chốt tạo nên kết quả. Muốn giải quyết triệt để các vấn đề, điều ưu tiên trước nhất là phải biết được ngọn nguồn gây nên những xung đột.Tại buổi báo cáo chuyên đề, báo cáo viên Trịnh Văn Sơn chỉ ra 6 nguyên nhân cơ bản có thể dẫn đến các loại xung đột kể trên.
Niềm tin là vấn đề được đặt trên hàng đầu, niềm tin vào bản thân, tin vào mọi người ở một mức độ nhất định để giảm thiểu tối đa sự nghi ngờ, “suy bụng ta ra bụng người”.
Nguyên nhân tiếp theo có thể nói đến là tính cách con người. Tính cách là đặc điểm tồn tại lâu bền và khó thay đổi như câu nói của ông bà ta: “Giang sơn dễ đổi, bản tính khó dời”. Tính cách chi phối nhiều khía cạnh khác nhau trong cuộc sống của mỗi người. Sự khác nhau, đối lập nhau về tích cách sẽ xảy ra nhiều ý kiến cho một vấn đề, dẫn đến mâu thuẫn là điều tất yếu. Ví dụ trong nhóm cùng làm việc nhưng người thì luôn muốn mạo hiểm, làm những điều mới mẻ để độc đáo, khác biệt, người khác lại chỉ muốn nằm trong vùng an toàn, hạn chế tối đa sai sót, thất bại.
Báo cáo viên tương tác cùng các bạn sinh viên trong buổi chuyên đề
Trong xã hội ngày càng phát triển, con người càng cần nhiều quyền lợi hơn, càng cố gắng giành phần hơn, phần thắng về mình hơn để đáp ứng các nhu cầu trong cuộc sống. Từ đó dẫn đến nguyên nhân thứ ba là cạnh tranh tài nguyên: nhân lực, vật chất. Tất cả các sự cạnh tranh đa phần đều sẽ dẫn đến xung đột, mâu thuẫn.
Liên quan đến quyền lợi, một nguyên nhân xuất hiện nữa đó là thẩm quyền mơ hồ, không rõ ràng. Nguyên nhân này tác động đến hiệu suất công việc rất lớn, khi một các nhân không có động lực rõ ràng, bản thân họ sẽ không phát huy hết khả năng của bản thân.
Nguyên nhân cuối cùng được đề cập đó là vấn đề giao tiếp kém hiệu quả. Hệ quả là trong cuộc tranh luận, trao đổi, cá nhân không thể truyền đạt hết ý kiến, quan điểm của bản thân, dẫn đến không thỏa mãn được mong muốn bản thân. Dần dần tích tụ những hiềm khích, thù hằn vô hình.
Kỹ năng giải quyết xung đột
Để là một người có kỹ năng “giải quyết xung đột” tốt nhất bạn cần có và làm được những việc: lắng nghe và phát biểu, sắp xếp họp nhóm, công tâm, không chần chừ, để cao tính đồng đội, nhân rộng khen thưởng.
Lắng nghe một cách đầy đủ, trọn vẹn tâm tư, nguyện vọng của những trong cuộc xung đột, lắng nghe tất cả ý kiến các bên. Như vậy bạn mới có thể hiểu lí do vì sao họ làm như vậy, hiểu được mong muốn của đôi bên.
Là một người công tâm. Trong cuộc xung đột, ai cũng mong muốn mình giành phần hơn, muốn được nhiều người, đặc biệt là cấp trên, người lãnh đạo đứng về phía mình. Vậy nên bạn phải là một người công tâm để tránh trường hợp mâu thuẫn càng trở nên nghiêm trọng, càng trở nên khó kiểm soát.
Không chần chừ khi có xung đột xảy ra là yêu cầu tiếp theo trong kỹ năng “giải quyết xung đột”. Giải quyết ngay và luôn các vấn đề từ nhỏ sẽ phần nào hạn chế phát sinh những vấn đề nghiêm trọng về lâu về dài. Hơn thế nữa, việc không chần chừ sẽ góp phần nâng cao hiệu suất công việc, giảm thiểu các rủi ro.
“Nơi nào có sự đoàn kết, nơi đó có chiến thắng” – Publilius Syrus. Không ngừng đề cao tinh thần đoàn kết, tinh thần đồng đội được xem là một phương pháp hữu ích. Nó giúp cho việc giải quyết xung đột phần nào được diễn ra dễ dàng hơn khi có sự liên kết chặt chẽ giữa con người với nhau.
Nói rằng khi giải quyết xung đột bạn không được mất công tâm, tuy nhiên bạn nên đưa ra một vài khen thưởng cho những ý kiến, phát biểu đúng, mang lại hiệu quả. Việc đưa ra lời khen, phần thưởng là cách tốt nhất để khẳng định việc lựa chọn của người giải quyết là đúng đắn, hợp lí; đồng thời khuyến khích các cá nhân, các nhóm đóng góp các ý kiến hữu ích.
Báo cáo viên Trịnh Văn Sơn chụp ảnh lưu niệm cùng thầy Lê Xuân Thân.
Ngăn ngừa xung đột
Đứng trên cương vị là một cá nhân thuộc một nhóm, một tổ chức, bạn cần phải tuân thủ những nguyên tắc sau để tránh tối đa các xung đột xảy ra làm ảnh hưởng đến nhiều khía cạnh trong cuộc sống: tâm tư tình cảm, hiệu suất công việc, mối quan hệ xung quanh,…
Bày tỏ và giải quyết ngay, không để vấn đề tích tụ và tồn tại.
Nói rõ suy nghĩ, đặt câu hỏi và làm rõ quan điểm.
Khuyến khích quyền sở hữu vấn đề và giải pháp.
Tôn trọng lẫn nhau.
Xung đột tồn tại hiển nhiên trong cuộc sống và không ai có quyền năng làm nó không xuất hiện theo ý muốn. Tuy nhiên hoàn cảnh không thay đổi thì chúng ta bắt buộc phải thay đổi hành vi, thay đổi suy nghĩ. “Kỹ năng giải quyết xung đột – vấn đề” ngày hôm nay đã kết thúc thành công tốt đẹp, các bạn sinh viên đã lĩnh hội cho mình được một kỹ năng mới góp thêm hành trang cho các bạn trong tương lai không xa.
Duyên Kiều